welfare paradise

Wanneer je elementen uit de werkelijkheid in een roman verwerkt, hoop je in je achterhoofd (waar zich in de loop der jaren veel hoop kan ophopen) dat die elementen daar zelf ooit nog een keer achter zullen komen.

In Engeland is gesloten, dat uitkwam in 2004, is Thomas, de verteller, voortdurend bezig zijn fiets te repareren (er is altijd wel weer iets kapot). Steevast komt op dergelijke momenten de postbode langs, om even een praatje te maken; vaak over de jaren tachtig, want eigenlijk is de hele roman een terugblik op dat decennium. Op een dag (of beter gezegd: in hoofstuk 37) begint de postbode over de groep The Dutch.

‘Heb je ooit van The Dutch gehoord?’ vroeg de postbode vandaag terwijl ik een nieuwe bel op mijn stuur schroefde. ‘Jij ging in de jaren tachtig toch ook weleens naar demonstraties en zo? Dan heb je ze vast weleens zien optreden. Mooie naam, The Dutch. Alleen daarom hadden ze al door moeten breken. ’t Was een sympathieke groep, serieus, melodieus, en net niet pompeus. Niet modieus ook. Vier, vijf jongens in donkere pakken. Ik heb ze in die tijd een paar keer zien optreden bij manifestaties. Een keer op het Rokin, een keer in het Sarphatipark. Typisch zo’n groep waarvan je achteraf zegt: zo’n band hadden we niet in de jaren tachtig. Maar hij was er dus wel. En een paar van hun nummers hadden best bescheiden klassiekers mogen worden. Ik kan ze nog zo meezingen. Nou ja, gedeeltelijk dan. ‘Welfare’, bijvoorbeeld, of  ‘Working in Los Alamos’. Daar was zelfs een ‘Part One’  en een ‘Part Two’ van.’
De postbode zong zachtjes een stukje voor. Hij zong zuiver, en met weinig vibrato. Ik nam het mezelf kwalijk dat ik de straat afkeek om te zien of iemand het zag.
‘Niet bekend?’ vroeg de postbode. ‘Dat kwam uit ‘Los Alamos’, welk deel weet ik niet. Als ze dit nummer inzetten riep de zanger altijd: “Dit is voor Anne Frank!” Los Alamos is volgens mij de plek waar de Amerikanen de atoombom maakten, het ging over de oorlog, dus vandaar misschien dat hij over Anne Frank begon. Het klonk vreemd, maar hij kwam ermee weg omdat hij het meende. Ironisch was het in ieder geval niet. Het was een opdracht tegen de klippen op, zou je kunnen zeggen. Niet gênant, maar sympathiek, en eigenlijk verbazingwekkend, niet alleen omdat het in het Nederlands gezegd werd terwijl ze in het Engels zongen, maar ook omdat een Nederlander in het openbaar de naam Anne Frank in de mond nam. Dat gebeurt eigenlijk heel weinig, weet je dat?’ Hij keek nadenkend naar het einde van de straat, maar opeens klaarde zijn gezicht op. ‘Nu weet ik opeens weer hoe het refrein van dat nummer ging. We zijn zo klein, zongen ze, in het Engels, en ook in het Frans, waarom ze dat deden weet ik niet. Maar het werkte wel. Jammer dat ze nooit doorgebroken zijn. Heb je echt nooit van ze gehoord?’
Ik schudde mijn hoofd.
‘En ’t gekke is,’ zei de postbode, ‘ik heb er nooit platen van gehad of zo. Misschien hebben ze alleen maar een paar singeltjes gemaakt. Later zijn er nog een paar leden doorgegaan als Siobhan, dat is een Ierse meisjesnaam geloof ik, één klein hitje, en daarna niets meer, zelfs in die waar-zijn-ze-geblevenprogramma’s duiken ze nooit op. Dan ben je wel vergeten, hè?’ Hij pakte de handgreep van zijn kar en liep door. Ik boog me weer over mijn bel.

De postbode verwoordt hier de ervaringen van zijn schepper, net als mijn personage had ik The Dutch ooit een paar keer zien optreden tijdens demonstraties. Ze waren beter dan je op grond van hun onbekendheid zou vermoeden. Ik herinner me dat tijdens dat optreden in het Sarphatipark iemand naast me heel hard ‘Te Gèèk!’ naar het podium riep, en ik herinner me dat vooral omdat die kreet boordevol verbazing zat – en met die inhoud hoor je die kreet eigenlijk nooit.

In de afgelopen jaren heb ik tijdens zachtmelancholische buien van nostalgie (die ik liever vermijd maar niet altijd kan tegenhouden) op YouTube nog wel eens naar ‘This is Welfare’ geluisterd, met dat kenmerkende basloopje – niets kan zo effectief een tijd oproepen als muziek, vooral als het gaat om adolescentenjaren en adolescentenmuziek.

Sinds de verschijning van Engeland is gesloten heb ik me dus regelmatig in mijn achterhoofd afgevraagd of de leden van de groep er ooit achter zouden komen dat ze in een roman genoemd werden. En kijk, een paar dagen geleden, elf jaar nadat de roman verscheen – en hier verandert deze blogpost in een klein kerstverhaal – krijg ik opeens een mailtje van Hans Croon, die zich voorstelt als zanger/gitarist van The Dutch en meldt dat een vriendin van hem onlangs Engeland is gesloten las en hem op de passage wees waarin de postbode vertelt over de groep. Hij voelt zich vereerd, schrijft hij, en merkt op dat de postbode zich vergist: ‘Als ik een van de liedjes aan Anne Frank opdroeg, dan was dat Nous Sommes Très Petits, niet Working In Los Alamos part I of II)’ – en ik herinner me meteen dat hij gelijk heeft, de postbode heeft het refrein van het ene nummer onder de titel van het andere nummer onthouden, hoe kan hij zich zo vergissen; ‘maar zo gaat dat nu eenmaal met het geheugen,’ schrijft Croon.

Mooi, dit. Een spanningsboogje dat zich elf jaar later afhecht, volkomen onverwacht, het bezorgde me een opgewekt gevoel van tevredenheid, alsof de wereld ergens in een heel klein hoekje opeens toch weer een beetje klópt.

Croon: ‘Dat het elf jaar heeft moeten duren voordat iemand […] ons attendeerde op deze hommage in jouw roman, is vrees ik een treffende illustratie van de laatste zin die de postbode eraan wijdt: “Zelfs in die waar-zijn-ze-gebleven-programma’s duiken ze nooit op. Dan ben je wel vergeten, hè?”’

Maar dan is hij toch te bescheiden: dat het elf jaar heeft moeten duren zal eerder te wijten zijn aan het feit dat Engeland is gesloten algauw in de vergetelheid belandde; het boek is nooit herdrukt, de restanten van de eerste en enige druk zijn na een paar jaar versnipperd, zoals dat gaat. Nous sommes très petits.

Croon schrijft tot slot dat The Dutch weer bestaan (dat had ik meegekregen, op YouTube had ik wat clips van nieuwe optredens gezien), en dat ze nieuwe nummers aan het opnemen zijn, ze hebben een site waarop ook een mooi blog van Croon te vinden is. ‘Het wordt veel beter dan het ooit was. En we zijn vast van plan om de waar-zijn-ze-gebleven-programma’s te mijden als de pest.’ Dat is een heel goed voornemen. Misschien dat ik naar een concert ga, als ze weer gaan toeren. Hoewel, met The Replacements eerder dit jaar was dat ook niet zo’n succes (zie hier). Dus daar denk ik nog even over na.

In het dagboek dat ik in 2002 tijdens het schrijven van Engeland is gesloten bijhield, lees ik dat ik erover dacht om Thomas aan de postbode te laten vragen of hij die groep waarover hij het had niet zelf had verzonnen. Uiteindelijk zag ik daarvan af. Misschien dacht ik: ooit leest iemand van The Dutch dit, en die gaat zich dan serieus afvragen of hij slechts bestaat in de verbeelding van iemand anders; dat moeten we hem niet aandoen.

 

PS  ‘This is welfare paradise,’ zingen ze – terwijl mijn volgende boek Kind van de verzorgingsstaat heet. Mooi toeval.

kleine dubbele toegift over postbodes:
Toen ik in de Blankenstraat woonde, had ik een postbode met wie ik zo nu en dan een praatje maakte als ik hem op straat tegenkwam. We hadden het nooit over de jaren tachtig, toch heeft hij model gestaan voor de postbode uit Engeland is gesloten. Op een gegeven moment verdween hij uit de wijk. Toen ik een jaar of vijf later naar mijn toenmalige uitgeverij liep om het manuscript van Engeland is gesloten in te leveren, kwam ik diezelfde postbode met zijn postkarretje tegen op de Herengracht, vlak bij mijn uitgever. Terwijl hij me passeerde begroette hij me alsof hij me de vorige dag nog had gezien. Ik was te verbijsterd om hem te vertellen dat ik een boek ging inleveren waar hij in voorkwam.
Met mijn huidige postbode maak ik ook zo nu en dan een praatje. Zo bood hij laatst zijn excuses aan omdat hij een dag eerder onze brievenbus had gemold. Ik stelde hem gerust dat alles zich weer goed in elkaar had laten zetten. Hij heeft model gestaan voor Sybren uit ‘Het huis aan de Amstel’, maar dat weet hij niet.

 

 

 

Advertentie