Boeken

Alleen de warme dagen waren echt (poëzie, 2022)

Met ‘Alleen de warme dagen waren echt’ debuteert Rob van Essen als dichter. Elke overeenkomst met zijn romans en verhalenbundels berust op toeval, al is er ook hier sprake van ontregeling en herkenning, melancholie en ontroering. Van Essens poëzie is toegankelijk maar niet zonder verborgen betekenissen, met aandacht voor de mensen op straat en de bewegingen van het eigen hart. Leven, liefde, dood en doem – niets blijft onbesproken. Een melodische, troostrijke bundel waarin zomerse en winterse dagen elkaar afwisselen en het besef van eindigheid wordt bestreden met verdriet, aanstekelijke vrolijkheid en serene berusting.

‘Ik moest denken aan figuren in spreeuwenwolken, aan muntstukken die een goochelaar uit je oor haalt. Maar Rob van Essen doet niet aan witte duiven, hij tovert de verbazing zelf uit zowat alles tevoorschijn.’ K. Michel

‘Liefhebbers van Van Essens proza hoeven niet bang te zijn dat zijn doortastende en geestige vertelstem zoekraakt in de poëzie. Die is nog luid en duidelijk te horen. Net als in zijn romans weet de schrijver op de meest nuchtere manier ietwat bizarre beelden te vinden. […]  De kracht van deze bundel is balans. Tussen verrassen en verwijlen. Tussen waarheid en fantasie. Tussen miniverhalen en muzikale introspectie. Tussen koude dagen en warme. Dit alles zorgt voor een evenwichtig recept dat doet afvragen waarom Van Essen niet eerder is gedebuteerd als dichter. Poëzie blijkt een schitterende speelplaats voor zijn veelzijdige en scherpzinnige blik.’ Lisa Rooijackers in De poëziekrant.

‘De gedichten zijn nogal uiteenlopend. Wat ze met elkaar gemeen hebben is iets heel algemeens: er gebeurt in vrijwel ieder gedicht wel iets verrassends – met de taal, met de beelden en het vaakst met de gedachten. Van Essen lezen is daardoor verfrissend. […] Het gedicht uit deze bundel dat al op weg is een klassieker te worden, rijp voor de bloemlezingen, is “Wat leuk dat jullie even komen kijken”.’ Marc van Oostendorp op Neerlandistiek, klik hier voor het hele stuk.

‘In ­Alleen de warme dagen waren echt zien we ontregeling en tegendraadse melancholie, ‘met aandacht voor de mensen op straat en de bewegingen van het eigen hart’. Van ­Essen schuwt de grote thema’s niet – liefde, dood, doem – maar cultiveert een lichte, serene, soms mild-vrolijke toon in toe­gankelijke verzen.’ Dirk Leyman in De Morgen

‘Poëzie van een prozaschrijver, altijd lastig. Maar niet bij Van Essen. Alleen al het nu al klassieke ‘Wat leuk dat jullie even komen kijken’ maakt het kopen van deze bundel de moeite waard. Poëzie op de rand van het proza, en daarom – paradoxalerwijs, maar waar – des te poëtischer.’ Chrétien Breukers op Goodreads

‘Intens mooi. Letterlijk gehuild, maar ook hardop gelachen (dit klinkt cliché maar in dit geval was het waar)’ Paula Heeger (bookbreak.bl) op Goodreads

‘… Toch is dit in wezen ook een diepzinnige bundel, waarin de dichter, onder het mom van zijn berustende verbazing waarmee hij ons zo graag op het verkeerde been zet, vragen stelt over onze existentie: hoe zit het nou met de dood, waar zoeken we naar, waar blijft ons leven als het alleen herinnering wordt, op wat voor vreemde planeet leven we eigenlijk. Het zijn de verborgen levenskwesties die ook aan Van Essens proza zo’n indringende en aparte smaak geven. […] “Alleen de warme dagen waren echt” laat zien dat in de romanschrijver Van Essen ook nog eens, wie weet tot zijn eigen verrassing, als een soort welkome alien een belangwekkende dichter huist.’ Rob Schouten in Trouw

‘Het absurde en het alledaagse, de melancholie en de rouw, het verlies van een geliefde en het verlies van het innerlijke kind: deze bundel weet het allemaal met elkaar te verbinden. En terwijl ik de gedichten op mij in laat werken, hoor ik mijn innerlijke kind van vreugde zingen. Gelukkig heeft het kind in Van Essen ook gezongen; en dat heeft een schitterend debuut opgeleverd van een reeds lang gerijpte dichter.’ Douwe Wilts in Meander (voor de volledige recensie, klik hier)

‘ ‘Deze episode’, ‘Je erbij neerleggen’ en de huiselijke wijsheden in ‘Het gaat zoals het gaat’ zijn kandidaten voor een bloemlezing met de beste gedichten van het jaar.’ Mario Molegraaf op de site van MdNL (voor de volledige recensie, klik hier)

Miniapolis (roman; 2021; longlist Libris Literatuur Prijs 2022)

Zeggen ze niet altijd dat de reis belangrijker is dan de bestemming? Misschien is dat zo. Maar soms heeft de bestemming het laatste woord. De moeder van Jonathan is vier jaar geleden overleden. Toch ziet hij haar op een ochtend in de tram. Hij neemt haar mee de stad uit, op zoek naar het landhuis waar ze is opgegroeid en waarover ze vreemde verhalen vertelt. Ondertussen werken Scherpenzeel en Wildervanck, twee collega’s op een bijkantoor van een gemeentelijke dienst, aan hun eigen ontsnapping. Ook zij verlaten de stad, per fiets, zonder te weten waarnaar ze op weg zijn. Geplaagd door demonen uit het verleden, wederzijds ongemak en tijdelijke vlagen onverwoestbaar optimisme komen deze vier mensen uiteindelijk niet alleen elkaar, maar ook zichzelf tegen. Miniapolis is een roman waarin het kenmerkende universum van Rob van Essen zich weer op volle sterkte ontvouwt – vervreemdend maar altijd menselijk, melancholisch maar nooit zonder humor.

‘Van Essen lezen is een feest […] Van Essen weet wat hij doet, en toch is er ook zwier, speelsheid, ruimte, overal in het boek. Hij voert je mee, doet je gnuiven van plezier, doordenken, meeleven, maar maakt evengoed dat je je schrap zet. Je weet niet waar je aan toe bent, hebt aldoor het gevoel dat je iets boven het hoofd hangt – boven het hoofd van de personages dan, een soort doem. Het vertelplezier spat van de pagina’s. De nieuwe Rob van Essen is ontzettend geestig.’ Judith Eiselin in NRC Handelsblad, vijf ballen

‘Miniapolis lijkt losjes, haast geïmproviseerd geschreven. Alsof Van Essen net zo verrast is door de impulsen en gedachtekronkels van zijn personages als zijzelf. Het knappe is dat hij ze alle ruimte geeft, ze eerder volgt op hun reis dan ze nadrukkelijk een kant op stuurt, hij verwondert en verbaast zich met hen mee – en toch heeft zowat elk detail en elke gemoedstoestand betekenis. Van Essen kan even goed improviseren als componeren. Dat is net zo bijzonder als zijn combinatie van mild-absurde voorvallen en diep ontroerende worstelingen.’ Dries Muus, Het Parool

‘Alweer trakteert Van Essen ons op doodnormale scènes die het gekke volstrekt aanvaardbaar maken. […] En juist daardoor krijgt het verhaal nog iets ernstigs ook, zoals dat hoort in de waarlijk grote slapstick-kunst.’ Kees ’t Hart in De Groene Amsterdammer

‘In een prachtige slotscène wordt duidelijk dat je pas verbanden gaat zien als je de wereld van een afstandje bekijkt. Ook grootse literatuur, zoals deze roman, kan je zo’n glimp van inzicht verschaffen.’ Thomas van den Bergh in HP De Tijd

‘De literaire wereld van Rob van Essen is geen alledaagse […] Hij houdt van ongerijmde en onvoorspelbare situaties en vooral ook van de logica van het absurde. Stel dat hij een stand-up comedian was, dan vertelde hij geen moppen, maar wel een grappig verhaal, bij elkaar gehouden door een strakke noodwendigheid.’ Marnix Verplancke in Knack Focus, ****

‘Het is Van Essen weer gelukt een licht absurdistisch universum te creëren, waarin doodnormale dingen (een fietstochtje) dat absoluut niet zijn (twee collega’s die elkaar amper kennen dagenlang samen op een rode tandem). […]  Je gaat er gemakkelijk in mee; krankzinnigheden komen nooit pats-boem maar worden er zachtjes bij je ingemasseerd. Dat Van Essen het voor elkaar krijgt dat je tijdens het lezen nooit eens denkt ‘dit is wel érg ongeloofwaardig’, blijft bewonderenswaardig.’ Bo van Houwelingen in de Volkskrant

‘Echt een boek naar mijn hart’ Wilfried de Jong in Brommer op zee.

‘In Miniapolis van Rob van Essen blijft zijn gulle liefde voor vertelling en verbeelding volkomen overeind’ Humo *** ½

Een man met goede schoenen (verhalen, 2020; shortlist J.M.A. Biesheuvelprijs 2021; longlist Boekenbon Literatuurprijs 2021)

De verhalen van Rob van Essen leiden de lezer een wereld binnen die veel weg heeft van de realiteit maar waarin gaandeweg steeds vreemdere dingen gebeuren. Therapeuten hanteren eigenzinnige methodes, bezoeken aan het Koningshuis lopen uit op raadselachtige dwaaltochten, zwervers worden gewassen en geschoren. In deze nieuwe bundel keren een paar oude bekenden terug en maken we kennis met nieuwe personages die allemaal één ding gemeen hebben: net als de lezer hebben ze geen idee wat er op de volgende pagina gaat gebeuren. Een man met goede schoenen is een nieuwe toevoeging aan het eigenzinnige universum van Rob van Essen, waarin onbekende dimensies van het dagelijks leven worden verkend op een manier die steeds meer lezers ontroert, vermaakt en verrast.

‘…een waardige opvolger van De goede zoon, en een sterke toevoeging aan een volstrekt eigenzinnig oeuvre. ’ Het Parool/ HUMO (****1/2)

‘sublieme verhalen’ de Volkskrant (****)

‘Een man met goede schoenen is een geweldig boek. Lezen.’ De Revisor

‘In elk verhaal schemert bij Van Essen door wat ook had gekund. Dat is, naast speels en slim, vaak ontroerend. […] Ik moet niet vaak hardop lachen om boeken, maar hierom wel. Van Essen zit je op de hielen, haalt je schuin in, snijdt je de pas af of doet juist een extra bocht in de weg verschijnen. Het is niet alleen speels, maar ook bereslim. De verhalen zijn plagerig, uitdagend, enigszins onbehaaglijk en absurd – maar nergens zo onlogisch dat je je aandacht verliest.’ NRC Handelsblad (****)

‘De grens tussen een spannend verhaal en een ongeloofwaardig verhaal is soms erg dun en precies op die grens bevindt de verhalenbundel Een man met goede schoenen van Rob van Essen zich. De schrijver vraagt de lezer om te geloven in onwaarschijnlijke gebeurtenissen, en hij komt er mee weg’ Tzum

‘Slechts drie bladzijden beslaat het openingsverhaal uit Rob van Essens nieuwe bundel Een man met goede schoenen, en toch is het een perfecte smaakmaker van wat nog volgen zal: licht absurde verhalen die ons een ongewone, maar misschien wel juistere kijk geven op de realiteit.’ Knack (****)

‘Af en toe trekt hij zijn lezers zo diep mee in zijn literaire konijnenhol dat ze zich in een kort moment van existentiële twijfel ongetwijfeld gaan afvragen of zij zelf ook niet gewoon verzonnen personages in andermans vertelling zijn.’ De Standaard

‘Rob van Essen is een meester in de sfeerschepping, die binnen de grenzen van het kortverhaal rijkelijk aan bod komt in deze bundel.’ Kunsttijdschrift Vlaanderen

‘Dat is het knappe van de schijnbaar doodgewone verhalen van Van Essen, ze beginnen met herkenbare, alledaagse situaties. Als lezer ben je meteen betrokken, maar dan wordt subtiel de wissel verzet en het alledaagse ontspoort naar het onverwachte.’ Het korte verhaal

‘Rob van Essen levert een krachtige verhalenbundel af, die wat mij betreft wederom de concurrentie ver achter zich laat voor de komende JMA Biesheuvelprijs. Iedere dag een verhaaltje of twee, een betere opkikker kan ik me niet voorstellen.’ Kees Schafrat, Boekhandel Broekhuis

‘Van Essen is een scherp observator van het dagelijks leven. […] Door de absurde of magische elementen laat Van Essen je met een U-bocht naar herkenbare situaties kijken. Hij doet dat op een soepele en geloofwaardige manier, in een trefzekere en verzorgde stijl.’   Friesch Dagblad

‘Van Essen (…) weet in zijn nieuwe verhalenbundel telkens opnieuw te verrassen met zijn eigenzinnige kijk op de werkelijkheid.’ (****) Gooi- en Eemlander

‘Een man met goede schoenen is een aanrader voor iedereen die verrast wil worden, die eens iets anders lezen wil. Die open staat voor deze frisse wind in de Nederlandse literatuur. Vervelen is er niet bij. Dat garandeer ik u.’ Met De Neus In De Boeken

De goede zoon (roman, 2018; Libris Literatuur Prijs 2019; nominatie Boekhandelsprijs 2019)

In een wereld waar invoering van het basisinkomen heeft gezorgd voor lethargie en stijgend museumbezoek reizen twee mannen af naar het zuiden met een geheime opdracht. De een kent het echte doel van de reis. De ander heeft net zijn moeder begraven. Samen gaan ze op zoek naar verlossing en vergetelheid, bijgestaan door ironische robots en praatgrage zelfrijdende auto’s. De goede zoon is niet alleen een meeslepend verslag van een tocht door een labyrint vol vreemde gebeurtenissen, maar ook een verrassend autobiografische roman over een zoon die de balans opmaakt na de dood van zijn moeder. In ‘De goede zoon’ trekt Rob van Essen de lezer een omgeving in die dystopische trekken vertoont en tegelijk angstaanjagend herkenbaar is.

‘Een ongelooflijk mooi kunstwerk dat naar een aangrijpend einde toe werkt en scènes bevat die ik nooit meer zal vergeten.’
Marja Pruis, in de jaarlijstjes van 2018 in De Groene Amsterdammer.

‘Een volstrekt eigenzinnige roman en wat mij betreft een hoogtepunt in Van Essens oeuvre […] dus haast u in godsnaam naar de boekhandel.’
Niña Weijers, in de jaarlijstjes van 2018 in De Groene Amsterdammer.

‘In zijn achtste roman heeft Van Essen immers meerdere genres verenigd tot één organisch, grappig, ontroerend en spannend geheel: het is in eerste instantie een moederboek, maar evenzeer een road novel, een parodistische toekomstroman en een reflectie over literatuur en kunst. De voorlopige apotheose van een oeuvre dat met elke toevoeging meer indruk maakt en een groot lezerspubliek verdient. […]
Van Essen laat in De goede zoon weinig of niets aan het toeval over in deze meesterlijk georkestreerde roman. ‘Het gaat om de details’, zegt een personage ergens, een uitspraak die Van Essens vakmanschap tekent. De goede zoon is een minutieus uitgekiend verhalennetwerk, een narratologisch labyrint waarin het heerlijk verdwalen is.’
Laurent de Martelaer in Knack, 15 dec. 2018.
(uitgebreidere versie van deze recensie op De Reactor en de eigen site van De Martelaer)

‘Lezers van Rob van Essen moeten wel literaire avonturiers zijn, voor geen kleintje vervaard. […] Van Essen moet het […] van zijn verbeelding hebben, zijn werk herinnert aan dat van Murakami en Paul Auster en het doet soms ook een beetje denken aan James Bond en Startrek. […] Intussen is ‘De goede zoon’ met zijn bizarre fantasieën, Big Brotherachtige complotten, zelflopende rugzakken, seksleverende automobielen, z’n alles vervlakkende basisinkomen, wel degelijk een ideeënroman, over het leven, over kunst. […]Het lijkt of Van Essen de vraag wil stellen wat er in de toekomst nog overblijft van ons ik, van onze identiteit. Tegelijkertijd is hij zich er voortdurend van bewust dat hij literatuur bedrijft, dat het fictie is wat hij schrijft. Die twee elementen, boodschap en verbeelding, sturen zijn romans in even onwaarschijnlijke als onvoorspelbare richtingen. […] Heel bijzonder.’
Rob Schouten, Trouw.

‘Deze roman gaat over het begrijpen van, het binnenkijken bij een ander. Op tal van manieren duikt het thema op […] in een roman waarin álles mogelijk lijkt. Wc’s informeren je over je bolus, robots begrijpen ironie, auto’s rijden zelf en kunnen converseren, en nog veel meer. Meestentijds weet je niet waar Van Essen het vandaan haalt of kun je er van alles bij halen (behalve aan Dr. Strangelove dacht ik bijvoorbeeld aan Ogen van tijgers van Tonke Dragt). […] Het is een krankjorume wereld, en toch ook weer niet. Want De goede zoon is toch vooral een roman over een man die zijn moeder kwijt is. Hij vraagt zich af wie zij was, en wie hij zelf is. […] De bevreemding van de hoofdpersoon werkt door in de lezer van dit rijke, wonderlijke boek.’
Judith Eiselin, NRC Handelsblad, ****

‘Een heel, heel bijzonder boek […] Geef alsjeblieft de Libris Prijs aan De goede zoon. Dit is echt heel bijzondere literatuur, waarin je als lezer aan het werk wordt gezet, waarin je ook beloond wordt als lezer, het is uiteindelijk echt ontroerend. […] Met veel verbazing en verwondering gelezen. […] Een boek dat ik niet zomaar met iets anders zou kunnen of willen vergelijken.’
Joost de Vries in BoekenFM (de aan De goede zoon gewijde podcast (ook met Ellen Deckwitz en Peter Buurman) is hier in zijn geheel te beluisteren)

‘De droefgeestige en sardonische bespiegelingen die Van Essen loslaat op de toekomstige mens en diens omgeving zetten het leven nú – en wat het betekent om mens te zijn – in een scherp, treurig en uiteindelijk meedogenloos licht. Het is een gecompliceerd, veellagig boek, De goede zoon, met een verteltoon die uit alle macht lichtheid blijft nastreven, grappigheid soms, en een diepere betekenis die voortdurend nét onder het oppervlak schuilgaat. […]
Zoals we inmiddels van Van Essen gewend zijn, laveert hij in zijn fictie tussen droom en werkelijkheid, een ‘echte’ en een bijna magische wereld. […] In zijn woordkeuze, en in de manier waarop hij parallelle werelden oproept van droom en realiteit echoot Van Essen de mystiek van het gedicht Afsluitdijk van Vasalis […] De roman evenaart Vasalis’ gedicht in een helder soort raadselachtigheid, een verdrietig existentieel besef, en ja, zonder meer, in zijn schitterende kracht.’
Marja Pruis, De Groene Amsterdammer.

‘De Nederlandse auteur Rob van Essen roept in De goede zoon een wereld op die op tal van punten nog zeer herkenbaar is, maar in het hart van het verhaal is niets meer wat het lijkt. […]De goede zoon is geschreven vanuit een fundamenteel en herkenbaar gevoel van ontheemding. Wat er precies veranderd is, blijft onduidelijk, maar dat de beschaving die ons moest behoeden voor onwetendheid, machtswellust en geweld schielijk is verdwenen (zie Trump, Brexit, enz.), is een onweerlegbaar feit.’
Matthijs de Ridder, De Standaard, ****

‘Van Essens boeken zijn toegankelijk genoeg, intelligent zonder topzwaar te worden. […] In zijn schrijfstijl zit altijd een zekere lichtheid ingebakken, een ironie die veel lezers zou moeten aanspreken. […] Van Essens nieuwste, ambitieuze roman De goede zoon […] is zijn beste boek tot nu toe. […] Met De goede zoon laat Van Essen overtuigend zien dat kunst en literatuur ons geen verwrongen kopie van de werkelijkheid dient voor te houden, maar ons juist kan verzoenen met de onbegrijpelijkheid van alles. Dat resulteert in een groots en overdonderend boek.’
Thomas van den Bergh, HP/De Tijd.

‘Je krijgt pas geleidelijk door dat alles met alles te maken heeft in deze complexe, maar razend knappe roman. […] Het wordt tijd dat Rob van Essen een grote prijs krijgt.’
Coen Peppelenbos, Nieuwsblad van het Noorden, Leeuwarder Courant, Tzum.

‘

Winter in Amerika (roman, 2017; longlist Libris Literatuur Prijs 2018)

De hoogbejaarde schrijver Winter, de laatst overgeblevene van de Grote Vier, heeft zich teruggetrokken in het oosten van het land, waar hij in een tijdelijk onderkomen aan zijn memoires werkt. Als redacteur van uitgeverij Vreugdenhil moet Katja Ouwehand ervoor zorgen dat Winter zijn memoires voltooit voordat hij zijn geestelijke vermogens kwijtraakt. Tijdens haar bezoeken aan hem realiseert ze zich dat ze niet alleen de greep op zijn boek aan het verliezen is, maar ook op haar eigen leven.

 

‘Rob van Essen […] schrijft lichtvoetige en toch heel doordachte romans over feit en fictie, waarin personages verloren lopen in een steeds bevreemdender wereld. Winter in Amerika (uitgeverij Atlas Contact) is het subtiel-komische verheel van een redactrice bij een uitgeverij, die een dementerende auteur moet helpen bij het schrijven van zijn memoires. De roman gaat over de industrie van het boek én over wat literatuur desondanks belangrijk maakt. Je leest het in een uurtje of twee, maar nog een week lang loop je rond in de wereld van Rob van Essen.’ Mark Cloostermans, De Standaard.

‘Rob van Essens nieuwe roman – een sardonische kijk op het moderne letterencircus – leest als een koortsdroom. […] Wat Van Essens werk vooral zo spannend maakt, is de manier waarop hij de (licht aangezette) gekte van alledag telkens laat overvloeien in surrealistische scènes vol symbolische absurditeit […] Ga het lezen. Want zelfs als Van Essen in Winter in Amerika geen antwoorden geeft, laat hij je met zijn rake zinnen en zijn spel rond literatuur, waan en werkelijkheid op het puntje van je stoel zitten, zoals alleen een echte schrijver dat kan.’ Dirk-Jan Arensman, VPRO-Gids (het hele stuk is hier te lezen)

 ‘Het is niet eenvoudig om dit soort visioenenromans te schrijven zonder belachelijk of onwaarschijnlijk te worden, maar Van Essen speelt het klaar. Het is allemaal bijzonder vervreemdend, die mix van waarheid en verzinsels, je voelt voortdurend dat je op drijfzand loopt, maar toch word je tot het einde meegesleept. […] Zo brengt Van Essen ons iets essentieels van literatuur bij, namelijk dat het aan natuurkundige biologische wetten ontstijgt, waar en onwaar kan zin. En dat zonder ons met theorieën te vervelen. […] Oordeel: geslaagde, meeslepende mix van waarheid en verzinsels.’ Rob Schouten, Trouw.

 ‘Van Essen is een meester in het vermengen van alledaagse gebeurtenissen en zaken die licht absurdistisch zijn. [Hij] strooit speldenprikjes in het rond richting het literaire wereldje, verzint absurde situaties die toch volkomen logisch lijken en verrast telkens weer met zijn rake typeringen’ Sonja de Jong, div. regionale dagbladen, ****

‘Winter in Amerika gaat over de literaire wereld maar het is geen elitaire roman geworden. Daarvoor heeft het verhaal te veel vaart en ook te veel humor.’ Coen Peppelenbos, Dagblad van het Noorden, ****

‘Wilt u uw tijd beter besteden? Lees dan Van Essen’ Arie Storm, Het Parool, ****

‘Een aanstekelijke parodie, maar daar blijft het niet bij […] Het gaat eigenlijk over wat literatuur vermag. […] Een heel aanstekelijk boek. […] Betoverend mooie zinnen.’ Onno Blom in de Nieuwsshow (hier terug te luisteren)

‘Van Essen schrijft secuur, zijn stijl en humor zijn fijnzinnig. Hij maakt kleine omtrekkende bewegingen, maar is juist door die lichte schreden heel erg to the point.’ Guus Bauer, Tzum (hele recensie hier)

‘Een roman over het [boeken]vak: levensgevaarlijk terrein – dit soort boeken verzandt al snel in vileine navelstaarderij en binnenvetterige onderonsjes waar je je als lezer die niet toevallig tot over de oren in het vak zit al snel buitengesloten voelt. Gelukkig is Winter in Amerika geschreven door Rob van Essen, een van de beste schrijvers die we hebben. Zo. Ik heb het gezegd. […] Winter in Amerika is een boek om twee keer te lezen: één keer snel om te smullen van de intriges en je te verkneukelen om alle geestige scènes, en dan nog een keer langzaam, om de fijnzinnigheid en de precieze stijl vol tot hun recht te laten komen.’ Edith Vroon, Linnaeusboekhandel, in oost-online (hele recensie hier)

‘Dit is een bizarre en tegelijkertijd knap geschreven roman.’ Hans Ester, Nederlands Dagblad

Kind van de verzorgingsstaat (autobiografische kroniek, 2016; longlist Fintro Literatuurprijs 2017, nominatie Jan Hanlo Essayprijs 2017)

‘Zoals een vis geen idee heeft wat water is, had ik geen idee van de verzorgingsstaat. Om wat al bestaat bij je geboorte hangt een zweem van eeuwigheid wanneer je opgroeit. De verzorgingsstaat, die aaneengesloten periode van vrede en welvaart (voor ons, dan toch) waarin wat we deden zonder al te veel consequenties was, omdat onder alle trapezes waaraan wij onze kunstjes uitvoerden een stevig vangnet hing.’ Rob van Essen noteert persoonlijke herinneringen, beschouwingen en anekdotes over de decennia waarin hij opgroeide en beschrijft hoe de tijdgeest van invloed was op zijn levensloop. In een mengeling van autobiografische en beschouwende passages overstijgt Van Essen de persoonlijke anekdotiek en laat hij zijn licht schijnen over een tijd die eeuwig leek te duren, maar die nu definitief voorbij is.

‘Van Essen geeft in zijn boek, dat een mengeling is van autobiografie en beschouwing, een prachtig beeld van de hoogtijdagen van de verzorgingsstaat waarin hij als kind en jongvolwassene werd gevormd. In mooie zinnen en met scherp gekozen beelden en anekdotes roept hij een jeugd op waarin de nieuwbouwwijk, links zijn en uitkeringen net zo vanzelfsprekend zijn als het Hollandse weer. Het is nu bon ton om nostalgisch te zijn over de verzorgingsstaat – Van Essen laat zien dat er toch echt de nodige kanttekeningen bij te plaatsen zijn. Het knappe is dat hij niet alleen de valkuil van de nostalgie, maar ook die van de makkelijke spot weet te omzeilen. Hij schrijft over zijn eigen jeugd, maar weet toch met intelligente humor een zekere afstand tot zichzelf te bewaren, waardoor het is alsof hij zijn eigen leven vooral als illustratie van een tijd gebruikt. ‘ Juryrapport Jan Hanlo Essayprijs.

“Het is een geweldig goed idee geweest waarmee Van Essen aan de slag is gegaan en, wat nóg verheugender is, het heeft goed uitgepakt. Wat een fijn boek is Kind van de verzorgingsstaat!  […] Van Essen schrijft op een onnadrukkelijke manier geestig. Hij verbind de tijdgeest knap met zijn eigen leven.[…] Met feilloze precisie legt hij de vinger op de zere plekken van de twee, hooguit drie decennia waarom het in dit boek draait.” Arie Storm, Het Parool (****)

“Met een aanstekelijke toon zet Van Essen […] zichzelf en zijn generatie en de verzorgingsstaat in een fijn vilein zonnetje. Kind van de verzorgingsstaat is een zielvolle echo uit de jaren zeventig, tachtig, negentig van de vorige eeuw. […] Een boek dat geeft te denken, met een groot ja-zo-is-het-eigenlijk-welgehalte. Een heel eerlijk, menselijk relaas. Hoera voor de tijdsgeest, uit te spreken met een duidelijke ironische ondertoon.” Guus Bauer, Tzum.

“Misschien waren het in werkelijkheid inderdaad ‘eenzame, onvervulde jaren’, de jaren die Van Essen in ledigheid doorbracht. Maar er valt niet te ontkennen dat ze hem gemaakt hebben tot wie hij is, en ze vallen niet los te zien van het buitengewoon kalme, pretentieloze en soms diep bevredigende proza dat hij schrijft. Al na een paar pagina’s stuitte ik op een alinea die ogenschijnlijk weinig om het lijf had, maar die ik drie of vier keer herlas, simpelweg omdat ik merkte dat hij me bij elke lezing vrolijker stemde.” Jan Postma, De Groene Amsterdammer.

“Kind van de verzorgingsstaat is een mooi, vreemd, caleidoscopisch boek, […] een mengsel van van alles, autobiografie, cultuurgeschiedenis, cultuurkritiek, een ziektegeschiedenis en de wordingsgeschiedenis van een schrijver. Het lezen van dit boek is een […] een bijzondere, rijke en niet te vergeten vermakelijke ervaring.” Pieter Hoexum op Athenaeum.nl

“… een fijn gecomponeerde en gevoelige memoire die als weinig andere vlees en bloed geeft aan een vervlogen tijd.” Geert Schuermans op Cutting Edge (****)

“Voor jongeren is dit boek een goede sociologische verkenning, voor generatiegenoten zoals ondergetekende een voortdurende bron voor opborrelende herinneringen. […] Een aanrader.” Coen Peppelenbos, Dagblad van het Noorden (****)

“Kind van de verzorgingsstaat is een klein meesterwerk. Het staat bol van de mooie zinnen, observaties, verhalen, beschouwingen en anekdotes. Het is een fenomenale coming-off-middle-age-novel, waarin de schrijver onderzoekt hoe de tijdgeest zijn levensloop heeft bepaald. Hij neemt ons mee op zijn verkenningstochten langs uitkeringsinstanties, bandjes, melancholie en ironie, door groeikernen, buitenwijken, rijtjeshuizen en galerijflats waar de tijdgeest als nicotine aan de enkelvoudige muren is blijven plakken. Als je tijdens het lezen eens niet hardop moet lachen, verrukt opkijkt van weer een schitterende alinea, beschaamd of betrapt om je heen kijkt, staat de huiver wel rechtop op je onderarmen.” Peter Middendorp, tijdens de presentatie van het boek.

“Zo was het. Dát herken ik. Zo was ik ook. Maar dat is natuurlijk alleen ten dele waar. En het is alleen maar waar omdat Van Essen het in zijn boek zo dwingend en onontkoombaar heeft opgeschreven. Hij heeft zijn eigen verhaal universeel gemaakt door het persoonlijk te houden. Het is allemaal, zoals hij het zelf beschrijft tegen het eind van zijn boek, door hem gemaakt, maar niet langer van hemzelf.”  Chrétien Breukers op Tzum.

 

Hier wonen ook mensen (2014, verhalenbundel; J.M.A. Biesheuvelprijs 2015; shortlist Gouden Boekenuil 2015; longlist ECI Literatuurprijs 2015)

Ze zijn allemaal op zoek naar geluk, verlossing en verlichting, de personages in Hier wonen ook mensen, allen op hun eigen manier. Sommigen gaan op zoek naar oude boeddhistische rituelen in Korea, anderen trekken de woestijn in, reizen naar Portugal of keren terug naar het ouderlijk huis. Ondertussen komt God langs bij Richard Dawkins en worden in kroegtoiletten pistolen getrokken. In de verhalen van Rob van Essen zijn melancholie en waanzin nooit ver weg, maar in de meest onverwachte hoeken schuilt humor en genade. Van Essens veelgeprezen laconieke stijl maakt deze verhalen een traktatie voor lezers die zich graag verbazen.

“Er zijn schrijvers van wie je ongezien elk boek kunt kopen en Rob van Essen behoort tot die categorie auteurs.” Coen Peppelenbos op Tzum.

“Over verhalen wordt gezegd dat de lezer meteen door de eerste alinea moet worden geboeid. Dat doet Rob van Essen. Maar wat deze bundel groots maakt, is de meesterlijke manier waarop hij een aantal malen het einde aanpakt. Soms hecht hij keurig af. Dan weer breekt hij ruw af, de lezer in verwondering achterlatend.” Theo Hakkert in Tubantia.

“Ik heb me verbaasd over de verhalen in de bundeling Hier wonen ook mensen, over de ontwikkeling van een schrijverschap dat daverende vormen heeft aangenomen. Patricia Duncker schreef naar aanleiding van de verhalen van Alice Munro: een goed kort verhaal moet eerder een verontrustende dan een geruststellende ervaring zijn. Het zijn eigenlijk van die gemakkelijke termen: ‘verontrustend’, ‘geruststellend’. Nog even, en je hebt het over ‘troostend’. Rob van Essen is deze categorieën voorbij. Zijn verhalen zijn hartverscheurend en technisch perfect. […] Hoe krijgt hij het voor elkaar, Rob van Essen, telkens die twee uitersten in zijn verhalen te herbergen: vertellen hoe het zit en tegelijkertijd het mysterie intact houden.” Marja Pruis in De Groene Amsterdammer

“Telkens denk je dat je weet waar zijn verhalen over gaan, en zijn personages lijken er ook een idee over te hebben, en dan verandert er iets, waardoor alles op zijn kop komt te staan. Van Essen legt niets uit en zijn personages blijven verbluft achter, net als de lezer. […] Zo bezorgt Van Essen de personages en ook de lezer van deze verhalen telkens weer geweldige verrassingen. Goed aan deze verhalen is dat je de vele wendingen ervan helemaal niet ziet aankomen, maar dat ze uiteindelijk heel aannemelijk zijn, zonder dat er verder veel wordt verklaard. Toch heb je het gevoel dat je ergens iets van begrepen hebt.” Arie Storm in Het Parool (****)

“Sommige schrijvers hebben een genre waar ze, wat ze ook schrijven, niet aan kunnen ontsnappen, of beter gezegd: een genre dat ze, wat ze ook schrijven, altijd is aan te zien. […]Rob van Essen is de schrijver van korte verhalen. Ja, ik weet het: Van Essen schreef al meerdere romans, maar na lezing van Hier wonen ook mensen denk ik dat hij mag worden uitgeroepen tot een van de beste verhalenschrijvers van Nederland.” Chrétien Breukers, de Contrabas (zie voor het volledige stuk hier)

“Vijftien verhalen die verblijden, verbazen en ontroeren. De bedrieglijke luchtigheid, de verrassende wendingen, de messcherpe observaties, de onderkoelde humor, de laconieke ondertoon: het zit weer allemaal precies juist. […] ‘De Cheever van de Lage Landen’.”  Laurent de Maertelaer in Staalkaart.

“De verhalen in Hier wonen ook mensen lezen als een masterclass Narratologie. ‘Richard Dawkins krijgt bezoek van God’ is meer dan een prettig absurde anekdote: de persoonlijkheidswissel tussen Dawkins en God is technisch perfect uitgevoerd. Merk ook op hoe in het tweede verhaal, ‘Terug naar huis’, de innerlijke monoloog van de hoofdpersoon en de gebeurtenissen die Van Essen beschrijft twee aparte sporen lijken te vormen, die de lezer verplichten om aandachtig twee ontwikkelingen tegelijk in het oog te houden. In ‘Gebrek aan bewijs’ is het de ironische, ietwat harteloze ‘wij-verteller’ die het verhaal extra sfeer verleent. Er valt altijd meer te zien dan je denkt in Van Essens verhalen.”
Mark Cloostermans, in de rubriek ‘Doorlezen of niet’ op zijn blog 

“Zijn nieuwste bundel, Hier wonen ook mensen, zou u alleen al moeten kopen om het eerste verhaal, een subtiele reflectie op ons godsbegrip waarin de Almachtige verschijnt aan verklaard atheïst Richard Dawkins.” Trouw.

“Grappig, sinister en een beetje droevig.” Linda

Alles komt goed (2012, roman; longlist Libris Literatuur Prijs 2013; longlist Gouden Boekenuil 2013)

Laura belandt op het politiebureau omdat ze haar bejaarde vader heeft laten natregenen. Het begin van een bizarre week. Alles komt goed is een spannende, aangrijpende maar ook komische roman over verstoorde illusies, ouders en kinderen, trouw en ontrouw, liefde en seks, en over het leven dat moet worden geleefd zonder dat er garantie wordt gegeven op een goede afloop.

“Wordt Rob van Essen de Peter Buwalda van dit najaar, dé literaire sensatie? Zijn achtste boek, Alles komt goed, verdient het. […] Meeslepende literatuur is dit,dankzij de knisperende spanning tussen psychologisch realisme en een ontregelende ideeënroman.” Mark Cloostermans, De Standaard  

“Door de gepolijste techniek van Van Essen krijgen ‘herkenbare’ problemen iets vreemds. De zo op het oog vreemde wereld die hij stapje voor stapje creëert, blijkt zorgvuldig te zijn opgebouwd en past als een hand in een handschoen bij de personages. Waar Laura en Rudolf ook naartoe gaan, ze blijven altijd bij zichzelf, bij hun eigen herinneringen en binnen hun eigen voorstellingsvermogen. Aan dat raffinement herken je de echte schrijver. Deze roman gaat, denk ik, uiteindelijk op een intrigerende manier over wat literatuur is; deze roman ís literatuur.” Arie Storm in Het Parool (*****)

“Een meesterlijk spel met fantasie en werkelijkheid, waarin de gapende kloven in een relatie worden blootgelegd aan de hand van prangende herinneringen. Dat klinkt weer erg zwaar, maar nergens leidt dat in deze roman tot topzwaarte. De gortdroge humor van Van Essen, de terloopse maatschappijkritiek en de terzijdes over beeldende kunst, film en popmuziek behoeden ons voor al te zwarte gedachten en brengen de hoofdpersonen zo hier en daar enige hoop op loutering. […] Van Essen slaagt met vlag en wimpel.” Gideon van Ligten, Tzum

“Het moet al heel gek lopen als daar geen bekroning van komt.” Staalkaart

“…ik vrees dat ik uitkom bij het allerergste recensentencliché dat de mens kan bezigen: Alles komt goed is een typische Van Essen. Wat zo’n typische Van Essen dan typeert? Om te beginnen: een soepele, niet-opdringerige stijl. Daarnaast: een verhaal dat kán, maar net even uit het lood staat. Tot slot: Van Essen is (net als bijvoorbeeld Georges Simenon) een meester in het creëren van een sfeer. Ja, dat is een vage manier van omschrijven. Maar toch is het precies wat het is. Vanaf de eerste bladzijde trekt Van Essen je in zijn wereld en laat je niet meer los. Hij betovert de lezer en laat hem ronddolen in een wereld die meteen bekend is (en vreemd blíjft, zoals ik al schreef).” Chrétien Breukers, De Contrabas

“Een geestige en doordachte ideeënroman over het absurdistische bestaan en over hoe mensen de wereld interpreteren en betekenis geven met behulp van hun eigen logica.” Mieke Opstaele, De Leeswolf  (2013/1)

Elektriciteit (2010, verhalen)

Een dichter die zijn vroegere leraar Nederlands het zwijgen wil opleggen, een man die na zijn zelfmoordpoging ontdekt dat het noodzakelijk is dat je vrienden maakt, een gescheiden vader die per se de achttiende verjaardag van zijn zoon wil vieren, een vrouw die opeens zeker weet dat haar kind iets verschrikkelijks zal overkomen – de verhalen uit Elektriciteit worden bevolkt door mensen die de greep op de gebeurtenissen dreigen te verliezen en erachter komen dat alles anders is dan ze altijd hebben gedacht. Dankzij de laconieke toon hebben de verhalen toch iets aangenaam luchtigs, ook al vallen er doden en spatten relaties uit elkaar. Na zijn succesvolle romand Visser voegt Rob van Essen met deze ontroerende, vrolijke en melancholische verhalen een nieuwe dimensie toe aan zijn werk, dat door steeds meer lezers in het hart wordt gesloten.

“Na het bijzonder sterke Visser werd er veel verwacht van Rob van Essens nieuwste pennenvrucht, maar met Elektriciteit heeft hij de hooggespannen verwachtingen meer dan ingelost.” Cutting Edge

“Van Essens handelsmerk, een zakelijke, objectieve stijl gecombineerd met een borend observatievermogen, blijkt het ook op de korte baan uitstekend te doen.” Trouw

“Een doorlopende voorstelling die geen moment verveelt.” de Volkskrant

 “Als Joost Zwagerman zijn verhalenbloemlezing nog eens gaat updaten, kan hij alvast wat pagina’s inruimen voor Van Essen.” Vrij Nederland

Visser (2008, roman; shortlist Libris Literatuur Prijs 2009)

Geschiedenisleraar Jacob Visser heeft een huis op een woonerf, een dochter die gaat trouwen en een vrouw die na de dood van hun eerste dochtertje van hem is vervreemd. Wanneer hij tijdens een van zijn lessen iets ondoordachts zegt, komt zijn leven in een maalstroom terecht. Een groepje neonazis vat zijn uitspraken op als een oproep om tot actie over te gaan en benoemt hem tot hun leider; in een gekraakte concertzaal wordt hij als held ingehaald, en een oude boer durft hem eindelijk te laten zien welk vreemd schilderij hij al jaren op zolder verborgen houdt. Terwijl de wereld om hem heen steeds vreemdere vormen aanneemt, ziet Visser zich geconfronteerd met pijnlijke herinneringen aan zijn gestorven kind en wordt hij nauwlettend in de gaten gehouden door een journalist die vroeger met hem bevriend was, maar nu vastbesloten is hem aan de schandpaal te nagelen. Visser is een hartverscheurende roman over ironie, onmacht en onverwerkt verdriet.

“Een bijzonder fijngevoelige roman over een man die niets meer kan overkomen, omdat hij al onherstelbaar beschadigd is.” NRC Handelsblad

“Het woord ‘meesterwerk’ wordt veel te frequent gebruikt. Voor Visser is het de enig juiste term.” De Standaard

“Een sublieme roman over een te heet gestookte maatschappij.” Juryrapport Libris Literatuurprijs

 

Het jaar waarin mijn vader stierf (2006, kroniek)

Weinig gebeurtenissen in het leven zijn zo ingrijpend als de dood van een ouder. Rob van Essen beschrijft in Het jaar waarin mijn vader stierf de periode in zijn leven waarin zijn vader aftakelde en overleed. Het is een tropenjaar, waarin hij zijn moeder helpt bij de dagelijkse verzorging, en zijn weg vindt in het doolhof van ziekenhuisbezoek, spontaan inklappende rollators en specialistenjargon. Tegelijkertijd voltooit Rob van Essen een zoektocht naar de man van wie hij afstand had genomen, maar die hem toch zo na stond. Hij vraagt zich af wie zijn vader eigenlijk was. Wie was die zachtmoedige en toch ook strenge schrijver van vergeten kindertoneelstukken en zwaar-moralistische jeugdboeken, en waarom keerde hij na een ‘godloos tijdperk’ toch weer terug naar het rigide geloof van zijn jeugd? In dagboekachtige, weloverwogen notities, die afwisselend gewetensvol en schaamteloos openhartig zijn, beschrijft Van Essen een cruciaal jaar in zijn bestaan waarin hij leert te leven met kwetsbaarheid en verlies. Een ontroerend en liefdevol boek.

“Die zichtbare twijfel tussen openbaar maken en privé houden, maakt Van Essen tot een bij uitstek boeiende dagboekschrijver.” NRC Handelsblad

“Het jaar waarin mijn vader stierf hoort thuis op de shortlists van literaire prijzen.” Het Parool

“Naar de winkel allemaal en kopen.” Literair Nederland

 

Engeland is gesloten (2004, roman)

Thomas verdient zijn geld met het corrigeren van drukproeven en brengt zijn dagen voornamelijk door met het sleutelen aan zijn fiets. De ontmoeting met een nieuwe fietsenmaker, een oude vriend, brengt hem terug naar het verleden, toen hij als barkeeper in een Amsterdamse jeugdherberg werkte, verliefd raakte op een Engels meisje, naar Engeland trok en daar zijn grote liefde kwijtraakte. Op een laconieke, geestige en rake manier vertelt Van Essen in deze roman, waarin naast de hoofdpersonen en de fietsenmaker ook een weldenkende, maar mysterieuze postbode figureert, over de teloorgang van idealen en het onvermijdelijke einde van een hevige verliefdheid.

“Met Engeland is gesloten toont Van Essen opnieuw aan een rasschrijver te zijn die zijn lezers van begin tot eind weet te boeien.” De Roskam

“Een gelaagder boek dan je aanvankelijk veronderstelt én een roman waarin je na lezing eigenlijk meteen opnieuw wilt beginnen.” NRC Handelsblad

 

Kwade Dagen (2002, roman;nominatie Halewijnprijs 2002)

Vijfentwintig jaar nadat het jongenskoor waar hij lid van was tot een voortijdig einde kwam vindt Matthijs Verkerk, voormalig tieneridool maar nu door bijna iedereen vergeten, op het Waterlooplein een exemplaar van de enige plaat die dat koor ooit heeft opgenomen. Dezelfde nacht nog wordt hij door een meisje dat zich Violet noemt meegenomen op een rit die eindigt in het Twentse dorp waar hij in de schaduw van Calvijn is opgegroeid, en dat in een paar dagen tijd het verzamelpunt lijkt te worden van iedereen die in zijn leven een rol heeft gespeeld. Nooit heeft Matthijs bij zijn verleden stil gestaan – maar nu blijkt dat anderen dat wel gedaan hebben. Tijdens de bloedhete dagen die volgen wordt Matthijs meegesleept op een steeds verder ontsporende tocht door een wereld waarin zijn vroegere daden gevolgen blijken te hebben gehad die hij zich in zijn wildste dromen niet had kunnen voorstellen.

“Een erg onderhoudend en spannend verhaal vol fraaie vervreemdingseffecten. David Lynch ontmoet Belcampo.” Nieuwsblad van het Noorden

“Een van de meest ingenieuze en simpelweg beste romans die ons land de afgelopen jaren mocht begroeten.” Wegener Dagbladen

“Een boek dat je bij de nek grijpt.” Algemeen Dagblad

“Wat bezielt Rob van Essen om in Kwade dagen te beweren dat ‘ik ga slapen ik ben moe’ een egoïstisch kindergebedje is terwijl hij wéét dat het tegendeel waar is?” Reformatorisch Dagblad

Troje (2000, roman)

Je loopt een boekhandel binnen en daar ligt het verhaal van je leven, geschreven door het meisje dat je nooit hebt kunnen vergeten. Dit overkomt Thomas, de held van Troje. Ooit werkte Thomas als barman in De Nachtwacht, waar hij Jennifer leerde kennen. Jennifer maakt nu furore als schrijfster van All Cats Are Grey – een boek waarin Thomas een grote rol speelt. Hoe groot die rol is weet hij niet, omdat het hem niet lukt om het boek te lezen. Wel weet hij nog precies wat voor kleur haar ogen hadden (groen), hoe ze haar haar droeg (Wiske-staartje) en hoe hij haar voordeed hoe ze sneeuwballen moest maken. En hoe ze tijdens zomernachten bij de verlaten woonboot op een bankje zaten onder toeziend oog van de volstrekt grijze kat die erover ging wie er op dat bankje mochten zitten.

“Deze roman overtreft succesvolle ‘jongerenromans’ als Grunbergs Blauwe maandagen en Jaap Scholten Tachtig en heeft alles in zich om een cultboek te worden.” Nieuwsblad van het Noorden

“Een buitengewoon ontroerend relaas over een hopeloze verliefdheid. […] Een prachtig ingehouden geschreven roman.” Libelle

 

Reddend zwemmen (1996, roman; heruitgave, met nieuw nawoord, 2021)

Het valt nog niet mee om je hoofd boven water te houden – je kunt hoogstens proberen jezelf aan je eigen haar omhoog te trekken. Dit is een van de belangrijkste conclusies die de hoofdpersoon uit deze roman trekt, als hij na een toevallig begonnen reis een baantje in een jeugdherberg krijgt aangeboden. Te midden van natgeregende bruiden, dorstige Twentse meisjes en interplanetaire ingezonden brieven probeert hij zich drijvend te houden. Dat valt nog niet mee: hoe langer hij erover nadenkt, hoe schimmiger het verschil tussen inzicht en waanzin, tussen de waarheid en de wartaal is. Even lijkt de hoofdpersoon – van wie de lezer inmiddels hartstochtelijk is gaan houden – vaste grond te voelen als hij terechtkomt in de Moeder Aller Polonaises, maar de grote vragen blijven hem kwellen. Vragen als: waarom ben ik niet gewoon thuisgebleven, en: wie is toch het vreemde maar bloedmooie meisje dat ’s nachts door de tuinen van de jeugdherberg dwaalt? Reddend zwemmen is met afstand het meest tragikomische verhaal van het jaar.

“Zo dikwijls komt het niet voor dat je om een boek ongeremd in de lach schiet. Dat je in de dagen na lezing nog regelmatig moet grinniken komt nog veel minder voor. Dit debuut van Rob van Essen is zo’n boek.” Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum

“Een vermakelijke rondleiding door een getroebleerde doch originele geest.”  Thomas van den Bergh, Het Parool

‘In de scherpe observaties, de speelsheid van taal en de zelfspot is de hand van de meester toch al herkenbaar. Reddend zwemmen moet het niet hebben van diepgaande ideeën, maar van de rijke fantasie van een roemloze held, die zijn dromen niet waarmaakt, ze toch intens beleeft en in ieder geval meesterlijk opschrijft.’ Arie Kok, Nederlands Dagblad (2021)

Advertentie