(dit stukje verscheen eerder in het kerstnummer van Propria Cures)
Nog even en we moeten de literatuur uit handen van iedereen redden.
Bijvoorbeeld uit handen van schrijvers en lezers van gevorderde leeftijden die zich smalend uitlaten over jongere lezers. Want die lezen alleen maar om personages tegen te komen waarin ze zichzelf herkennen, zodat ze zich gezien en erkend voelen. Nee, nee, dat mag niet, vervreemding, daar gaat het om, je moet je blik verruimen, je moet je durven laten verrassen – en de voorvechters van dat idee zijn dan dezelfde mensen die zich na twee bladzijden De avonden herkenden in Frits van Egters en die identificatie nooit meer hebben losgelaten. Sterker nog, elk jaar omstreeks deze tijd reactiveren ze die herkenning door dat boek voor de zoveelste keer uit de kast te trekken. Mooi boek trouwens, maar daar gaat het niet om.
En nu ik je toch spreek, herinner je de ophef eerder dit jaar nog, van dezelfde lezers, toen een Duitse uitgeverij besloot twee kinderboeken over Winnetou niet langer uit te geven, vanwege verondersteld racisme en culturele toe-eigening? Meteen daarna besloot uitgeverij Meulenhoff hun e-books en printing on demand-edities van Karl Mays Winnetouboeken niet meer aan te bieden. (In druk waren ze al lang niet meer.) Beetje laf en angstig dit, zeker van Meulenhoff, die kinderboeken zullen ongetwijfeld stikken van de clichés maar om dan meteen maar Karl May uit de catalogus te verwijderen, dat gaat wat ver. De reacties waren voorspelbaar. Heel lezend Antiwokistan in rep en roer. Op Facebook plaatsten lezers foto’s van hun Karl May-verzameling, met onderschriften over ‘verboden boeken’, anderen hadden het over censuur. Er was natuurlijk niets verboden; sterker nog, bij uitgeverij IJzer was even eerder een Nederlandse vertaling van Winnetou verschenen die volop verkrijgbaar was, en de uitgever dacht er niet over om die editie uit de handel te nemen. In plaats dat die uitgever door de Antiwokistanen op het schild werd gehesen, werden die editie en die uitgever een beetje weggemoffeld: dit was informatie die niet goed uitkwam in onderdrukkingsmythe. Het is maar een kleine uitgever, schreef iemand op Facebook, alsof we opeens niet meer van kleine eigenzinnige uitgevers houden. We willen censuur, we willen verboden, want we willen in het verzet, daarom maken we de tegenstander groter en machtiger dan ze is. Elke actie van die tegenstander wordt met gejuich begroet, want ze vergroot onze standvastigheid en ons belang. ‘Maar het is slechts een voorproefje van wat komt!’ We zullen zien.
En nu we toch bezig zijn, verlos de literatuur vooral ook van al die brave en bekwame schrijvers die het belang van lezen blijven benadrukken, vol vuur voor de goede zaak. De goede zaak zijn ze zelf natuurlijk: zij leven ervan. Het zijn schoenmakers die benadrukken dat het niet goed is om op blote voeten te lopen, slagers die hun klanten waarschuwen voor het gemis aan noodzakelijke stoffen dat het gevolg is van vegetarische en veganistische overtuigingen, kappers die erop wijzen dat het levensgevaarlijk is als in het verkeer je lange haar opeens in je gezicht waait. Verzin zelf nog tien voorbeelden.
En nu we toch bezig zijn, red de literatuur ook uit handen van de leesbevorderaars. Natuurlijk, iedereen moet kunnen lezen, maar literatuur? Kom, hou nou toch eens op met de bewering dat literatuur de lezer empathischer maakt. Dat is niet zo. Lezen is niet goed voor je. Lezen en schrijven zijn verslavingen, en moeten ook als zodanig behandeld worden. Onruststokers zijn het doorgaans niet, die lezers en die schrijvers, dus je hebt weinig last van ze, maar ga er voor het gemak toch maar van uit dat beide groepen niet meer te redden zijn; ze zullen onderhouden moeten worden. Richt voor lezers winkels in waar ze op discrete wijze en met door de overheid beschermde prijzen hun leeswaar kunnen aanschaffen. Subsidieer de schrijvers.
reddend zwemmen 